Dat je darmen je tweede brein zijn, is een uitspraak die je vast wel eens voorbij hebt horen komen. Dat het geen loze uitspraak is, maar zelfs een onderwaardering van de darmen, laat arts en hoogleraar psychiatrie en psychotherapie Gregor Hasler zien in De darm-breinconnectie.
Door Martijn van Bruggen
In zijn boek behandelt Hasler de nieuwste inzichten over het verband tussen psychische en lichamelijke gezondheid. Uit recente onderzoeken blijkt dat de darmen beide aspecten in grote mate beïnvloeden. Niet gek als je bedenkt dat onze hersenen zijn voortgekomen uit het darmzenuwstelsel. Er is dan ook een rechtstreeks lijntje tussen onze darmen en onze hersenen, de zogenaamde nervus vagus (‘zwervende zenuw’). Deze nervus vagus reageert op interne prikkels van het lichaam en van de darmen in het bijzonder. In ogenschouw nemend dat de nervus vagus allerlei signalen doorgeeft aan de hersenen, van een verzadigingsgevoel tijdens het eten tot een geluksgevoel, is het erg belangrijk dat deze verbinding in orde is. Hasler gaat zelfs zover dat hij beweert dat de (fatale) depressie van auteur Sylvia Plath te wijten viel aan een disfunctie van de nervus vagus. Gelukkig geeft Hasler tips om deze verbinding te optimaliseren, zoals het beoefenen van mindfulness.
De invloed van de darmen gaat nog zoveel verder: het stuk over de nervus vagus beslaat slechts één van de acht hoofdstukken. In de resterende hoofdstukken gaat het onder andere over de insula (een hersengebied), het darmimmuunsysteem en de darmbacteriën. We komen meer te weten over de (vermeende) verbanden tussen bepaalde voedingsstoffen en overgewicht, de samenstelling van het darmmicrobioom en de invloed daarvan op stoornissen zoals autisme en waarom het zéér onverstandig is om mee te doen aan de glutenvrije hype en ook anale seks gevaarlijk kan zijn. Het is dus een zeer compleet boek waarin eenieder die iets wil weten over een verschijnsel dat met de darmen te maken heeft, geholpen zal zijn. Een jammerlijke kanttekening die Hasler zelf al maakt, is dat veel van de revolutionaire onderzoeken van de laatste tijd gebaseerd zijn op dierproeven. Dit betekent dat we nu nog in de fase zitten dat de opgedane kennis waarschijnlijk ook voor mensen geldt.
Het moeilijkheidsniveau van het boek schommelt behoorlijk; het lijkt of Hasler zowel mikt op de aandacht van specialisten als van geïnteresseerde leken. Zo kan het op het ene moment gaan over een ‘biliopancreatische diversie met duodenale switch’ en op het andere moment worden darmparasieten structureel omschreven als ‘psychopaten’, die ‘diep weggedoken in hun capuchon zo snel mogelijk in de darmen [proberen] te geraken’. Hierdoor zullen beide doelgroepen worstelen met sommige passages, vanwege de complexiteit of juist door een te weinig specialistische weergave. Dat neemt niet weg dat Hasler er met zijn overzicht in geslaagd is te overtuigen dat de rol van de darmen bij de fysieke en psychische gesteldheid immens is en dat het inderdaad misschien wel beter is te spreken van de darm-breinconnectie in plaats van de gebruikelijke brein-darmconnectie, omdat dat de geschiedenis en de verhoudingen meer eer aandoet.
Tip
Wil je afvallen, maar lukt dit niet omdat je toegeeft aan je hongergevoel? Bedenk dan dat honger helemaal niet verkeerd is! Onder andere bevordert het helder denken, verlengt het je levensverwachting en stimuleert het ‘autofagie’, waarbij je lichaamscellen zichzelf reinigen. Hasler raadt zestienuurvasten aan: je eet dan uiterlijk om twee uur je lunch, waarna je tot zes uur ’s morgens niets meer eet. Probeer met meditatie of mindfulness je aandacht te verplaatsen van je honger naar je ademhaling. En wees niet te hard voor jezelf; als Hasler het vasten te zwaar valt, staat hij zichzelf toe iets te eten met weinig smaak, zoals pure yoghurt.
Gregor Hasler, De darm-breinconnectie. De nieuwste inzichten over het verband tussen psychische en lichamelijke gezondheid, vertaling: Dirk de Rijk, Uitgeverij Nieuwezijds, 301 pagina’s (€ 21,95)