Meer dan twintig jaar geleden promoveerde ik op de behandeling van onverwachte paniekaanvallen, een kwaal die ook wel bekend staat als het hyperventilatiesyndroom. Mensen in het onderzoek werden behandeld met therapie of medicijnen, en in beide gevallen waren de resultaten best positief. Maar: er was ook een groep mensen die een placebo kregen, en daar werd ook heel goed op gereageerd…
Er is heel veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de oorzaken van deze angstaanvallen, en als zo vaak is de conclusie dat er een combinatie van erfelijke aanleg en ongunstige omstandigheden aan ten grondslag ligt. Waarom behandeling precies werkt is nog minder duidelijk, en de grote respons op een placebo maakt die vraag enkel lastiger te beantwoorden.
In de jaren sinds mijn onderzoek heb ik er vooral heel veel over nagedacht. In het werk passeerden veel mensen met angstklachten. Het is mijn overtuiging dat angst en verkeerd ademhalen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. En dat het allebei manifestaties zijn van iets dat dieper zit: angst heeft een oorzaak en iemand die hyperventileert is lichamelijk niet in balans. Klinkt simpel, hè?
En daar komt direct het probleem: aan de simpele dingen wordt relatief weinig aandacht besteed in de gezondheidszorg. We bedienen ons liever van dure producten en geavanceerde apparaten, dan dat we eenvoudigweg bestuderen hoe we ademhalen. Liever een MRI-scan met contrast dan oefenen met buikademhaling…
Er is inmiddels gelukkig iets meer aandacht gekomen voor ademhaling. Mensen als ‘The Ice Man’ Wim Hof leren de cursisten om hun ademhaling te controleren alvorens in een ijsbad te stappen. Veel mindfulness-cursussen en yogalessen danken hun tevreden klanten aan de normalisering van het adempatroon die ermee wordt bereikt. Als je rustig kunt ademhalen, ben je geen slachtoffer meer van de stressvolle gebeurtenissen in je omgeving die steeds de aandacht trokken. Slapen gaat beter als je ontspannen bent, en ademhalingsoefeningen zijn de kortste weg naar ontspanning.
Maar we missen nog steeds artsen en andere gezondheidszorgprofessionals die met autoriteit durven uit te spreken dat mensen hun ademhaling eens serieus moeten gaan bestuderen. In de gezondheidszorg zijn steeds meer mensen met zogenaamde ‘onbegrepen lichamelijke klachten’ die van specialist naar specialist gaan, en die het ene na het andere onderzoek krijgen, maar die nooit worden aangesproken op hun eigen aandeel. Of je nu oorsuizen (tinnitus), fibromyalgie of ernstige hoofdpijn hebt: het bewust bezig zijn met je ademhaling helpt je ontspannen. En het leidt af van de klachten. Zoeken naar een oorzaak is helemaal prima, maar wat doe je als die steeds maar niet wordt gevonden?
Het is mijn persoonlijke overtuiging dat drie keer per dag volledig geconcentreerd aandacht besteden aan je ademhaling je een ander mens doet worden. Minder gejaagd en gestrest, meer ontspannen, beter slapend en vitaler. En waarom wordt dit dan niet grootschalig gedaan? Omdat er geen product aanhangt! Het is te simpel, en te goedkoop. Het is onvoldoende hip, behalve in een paar selectieve groepjes, zoals dat van de mensen die aan koude-training doen.
Over ademhaling is eigenlijk ook meer dan voldoende bekend. We hebben niet nog meer onderzoek nodig, om te weten hoe belangrijk het is. De wetenschappelijke literatuur is er voldoende, de publieksboeken die je er over kunt lezen zijn vaak al jaren oud, maar onverminderd actueel.
Het enige wat resteert is de vraag: wanneer ga jij er eindelijk eens werk van maken? Je kunt gewoon beginnen, vooraf studeren is niet nodig. Probeer rustig te ademen door je uitademing wat te verlengen. Om te beginnen is het niet veel meer, en toch kan het je leven helpen veranderen. Pas na een serieuze poging mag je zeggen dat je het niet gelooft…
Bram Bakker (1963) is psychiater, publicist en levensgenieter. Hij is de initiatiefnemer van www.balansfabriek.com, een platform voor mensen die hun eigen leefwijze kritisch en actief onder de loep durven nemen. Ook is hij de uitgever van Uitgeverij Lucht: non-fictie over sport, voeding, leefstijl en psychologie.
