Ze vecht voor meer aandacht voor het hart, en meer begrip dat het vrouwenhart anders is dan het mannenhart. Dat doet ze in haar kliniek, dat doet ze op tv, en sinds 2019 ook als politica. Het grote vraagstuk is, wat Janneke Wittekoek betreft: hoe kan Nederland gezonder leven?
Wittekoek was al vroeg geïnteresseerd in biologie, zegt ze. ‘We hadden thuis de encyclopedie van het menselijk lichaam, en daar tekende ik plaatjes uit over. Mijn spreekbeurten op school gingen ook over het menselijk lichaam. Dat fascineerde me, en daar wilde ik meer van weten. Ik begon met een studie Gezondheidswetenschappen, daarna deed ik Geneeskunde. Mijn specialisatie binnen cardiologie was de biologie van de vaatwand van aderen. Dan kijk je dus naar aandoeningen als aderverkalking en hoog cholesterol. En zo ontdekte ik de verschillen tussen het vrouwen- en het mannenhart; waarbij je merkt dat de focus meestal op het mannenhart ligt. Daardoor worden hartinfarcten of vaatproblemen bij vrouwen vaak niet of te laat opgemerkt. Een op de drie vrouwen in ons land sterft aan hart- en vaatziekten, dat is meer dan bij mannen. Daar komt bij dat de symptomen bij vrouwen anders zijn dan bij mannen. En maar liefst tachtig procent daarvan kan voorkomen worden.’
Maar hoe kan het dat, met honderd jaar gedegen wetenschap in handen, toch hart- en vaataandoeningen volksziekte nummer één zijn?
‘Ik denk omdat die aandoeningen pas laat aan het licht komen. Want dat een vat dichtslibt, daar merk je de eerste twintig jaar niks van. Er is dan geen geld aan te verdienen. En ons zorgsysteem beloont je niet voor het voorkomen van ziekten, alleen voor het genezen. Ik vind het schrijnend dat we voor zaken als borst- en darmkanker nationale onderzoeken hebben, maar voor hart- en vaatziekten niet. Dus je moet beseffen dat je niet achterover kunt leunen en verwachten dat de overheid een vangnet voor je is: er is niemand die voor je hart zorgt, behalve jij. En dus is het belangrijk dat we mensen bewust maken van de risicofactoren.’
Hoe kunnen we dat bewustzijn verbeteren?
‘We moeten er al vroeg mee beginnen. De periode na de geboorte worden we regelmatig onderzocht op het consultatiebureau. En als we twaalf jaar zijn, komen we nog een keer bij de schoolarts. Maar dan houdt het op. Hoe mooi zou het zijn als we mensen periodiek monitoren en informeren over hun gezondheid?
‘Ook vind ik dat we kinderen al op de basisschool gezondheidseducatie moeten geven. Je lichaam moet een tempeltje zijn. Maak jonge mensen bewust van risicofactoren: hoe jonger, hoe meer ruimte om te sturen. En dan hoef je niet te wachten op de gezondheidszorg: ik heb bij grote drogisterijen in de VS hele health checkpoints gezien. Ik hoor dat dat in Nederland nu ook opkomt. Dat vind ik een goede ontwikkeling. Ook voor de zorgkosten van onze maatschappij. Want het zelf meten van bijvoorbeeld suiker en cholesterol, en inventariseren hoe gezond je bent, is vele malen goedkoper dan dat je naar het ziekenhuis moet voor een scan.’
Frustreert het je dat er zo weinig aandacht is voor hart- en vaatziekten?
‘Ik voel alleen maar passie en optimisme om mensen écht beter te maken. Daartoe heb ik een gespecialiseerde organisatie opgezet: HeartLife, een expertisecentrum voor hart en gezondheid. HeartLife biedt (para-)medische begeleiding aan op het gebied van leefstijl- en gezondheidsbevordering, altijd onder supervisie van de cardioloog. Denk onder meer aan leefstijlbegeleiding en de Heart Fit Club, maar ook organiseren we regelmatig interessante workshops en lezingen over gezondheidsthema’s. We willen sterfte bij vrouwen – en mannen – terugdringen, als gevolg van (onbegrepen) hartklachten. Liever duizend mensen écht helpen met gezondheid, dan er vierduizend snel doorheen draaien.’
Sinds 2019 zit je ook in de politiek: je bent medeoprichter van de partij NLBeter. Waarom heb je die stap gezet?
‘Ik vraag al tien jaar aandacht voor risicofactoren zoals hoge cholesterol en aderverkalking, ik heb allerlei manifesten ondertekend, ik heb via de media mijn verhaal gedaan. Maar wil je écht wat voor elkaar krijgen, dan moet je betrokken zijn bij de wet- en regelgeving. Daar wil ik nu vol mijn tanden in zetten. Zo wordt heel Nederland mijn spreekkamer.’
Wat kan een politieke partij voor een gezondere maatschappij betekenen?
‘We willen preventie op de agenda zetten. Dat is nu een groot, breed en hip toverwoord, maar vanuit de wetgeving kunnen we daar best veel mee. Het gaat erom mensen gezond te houden met maatregelen voor een gezonde leefomgeving. Denk aan een gezonde schoollunch, via wetgeving mensen meer laten bewegen, een suikertax en een totaalverbod op tabak.
‘Ik denk ook dat huisartsen meer tijd voor hun patiënten moeten krijgen. Daarmee kun je veel ellende voorkomen. En specialisten moeten, in plaats zich te focussen op medicijnen, meer aandacht schenken aan het aanpassen van de leefstijl. Daartoe moet er in hun opleiding meer aandacht komen voor de inzet van voedingsinterventies. En ook zaken als yoga en mindfulness spelen wel degelijk een belangrijke rol in het voorkomen van ziekten.’
Gezondheid krijgt op het moment veel aandacht vanwege de coronacrisis. Denk je dat zo zal blijven?
‘We hebben gezien hoe belangrijk het voor je weerstand is om elke dag een half uur te bewegen. Weerstand tegen corona, maar ook tegen zoveel andere ziekten. Die aandacht voor gezondheid moeten we vast zien te houden. En je kunt zoveel zelf, mensen onderschatten dat. Ik roep altijd: ken je getallen! Door de waarden van onder meer je bloeddruk, cholesterol, bloedsuiker en BMI in de gaten te houden, weet je waaraan je moet werken om de kans op hart- en vaatziekten te verlagen. Zo kun je continu, stapje voor stapje, richting een gezondere leefstijl bewegen.’
| Janneke Wittekoek is cardioloog en ondernemer in de zorg. Ze treedt op in de televisieprogramma’s De dokters, Je lijf, je leven, Galileo en Hoe word ik 100?. Ze schreef in 2017, samen met Yolande Appelman, het boek Het Vrouwenhart. Ook schrijft ze columns in verschillende media. In november 2019 richtte ze samen met psychiater Esther van Fenema en longarts Wanda de Kanter de politieke partij NLBeter op, uit onvrede over het in hun ogen falende zorgsysteem. |
Dit bericht verscheen eerder in de GLK!, editie februari 2021