Water is essentieel voor ons bestaan, maar ook onze gezondheid. En meer dan je denkt, veel meer. Gezond drinkwater kan zelfs belangrijker voor onze gezondheid zijn dan medische zorg.
Wat betekent een goede drinkwatervoorziening? In Nederland zijn we gezegend met een systeem dat je in vrijwel alle omstandigheden niet alleen water levert, maar drinkbaar, veilig water. Om dat niveau hoog te houden, of zelfs te verhogen, is de Nederlandse watersector verantwoordelijk. En dan blijkt gezond drinkwater helemaal niet zo vanzelfsprekend te zijn.
‘Het is eigenlijk pas sinds het eind van de negentiende eeuw dat rijke families in de grote steden zich in gingen zetten voor gezond drinkwater; tot die tijd was het gewoon gevaarlijk om water te drinken,’ vertelt Monique Bekkenutte, directeur van branchevereniging Waternetwerk. ‘Op die manier is bijvoorbeeld het Amsterdamse drinkwaterbedrijf ontstaan, dat drinkwater uit de duinen won. Want dokter Sarphati ontdekte dat zijn patiënten ziek werden van het drinken van grachtwater. In die tijd, 1899, is ook onze organisatie ontstaan, met als doel dat de directeuren van de waterbedrijven kennis konden uitwisselen.’
We kunnen aannemen dat elke Nederlander niet anders verwacht dan dat zijn drinkwater gezond en schoon is. Was dat toen ook al vanzelfsprekend? ‘Helemaal niet,’ stelt Bekkenutte. ‘Sterker nog: dat was vijftig jaar geleden nog niet eens zo. Ik ben zelf opgegroeid in Rotterdam, en daar gaf mijn moeder ons liever priklimonade dan water. Niet omdat het water niet veilig was, maar het smaakte gewoon vies. En als wij naar mijn oma in Vlissingen gingen, dan namen we jerrycans mee om te vullen met schoon, lekker water. Dus het drinkwater was wel veilig, maar de kwaliteit wisselde per gebied.’
Reigers en rotzooi
Gezond drinkwater begint bij de bron, zegt Bekkenutte. ‘Die bron is voor een belangrijk deel het oppervlaktewater. Dat moet je filteren. Maar als je ervoor zorgt dat het oppervlaktewater schoon is, scheelt dat een hoop filteren natuurlijk. Ook die gedachte is vrij recent: de drive om de kwaliteit van oppervlaktewater te verbeteren, is pas vijftig jaar oud. Als ik vroeger in de Westerschelde ging zwemmen, dan dreef de rotzooi om je heen. Reigers waren bijna uitgestorven. Dat is nu enorm verbeterd. De beschikbaarheid van water is er al heel lang, maar de kwaliteit wordt steeds beter.’
De grootste zorg is de legionellabacterie. ‘Die krijgt zijn kans in warm, stilstaand water. En dat risico is overal. Denk niet alleen aan water uit de kraan als je thuiskomt na vakantie: ook moet je de leidingen van douche en bad goed laten doorstromen, want legionella is een bacterie die je inademt. Het gevaar op legionella ontstaat ook in krimpgebieden: als mensen uit een gebied wegtrekken, is de doorstroming van water namelijk ook meteen minder. Verder spreekt het voor zich dat het opwarmen van de aarde de bacterieontwikkeling in de hand werkt. En zelfs het coronavirus heeft effect, want het leidingwater in leegstaande kantoorpanden kan ook legionella ontwikkelen. Aan de andere kant: tijdens warme dagen is het in steden vijf tot acht graden warmer dan op het platteland. Mensen krijgen dan last van uitdroging en hittestress. Voldoende groen en water zijn dan van levensbelang voor de leefbaarheid.’
Cyclus
Gelukkig hebben we in Nederland in ieder geval genoeg water… ‘Gemiddeld verbruiken we 140-200 liter per persoon per dag, waarvan 2 liter bestemd is voor consumptie. We kunnen bijna honderd procent levering van drinkwater garanderen, maar tijdens droge periodes kan er toch een tekort aan zoetwater ontstaan. Als we dan te veel oppompen uit de bodem, krijg je weer verzilting van de grond en bodemdaling. Wij hebben het vaak over zeespiegelstijging, maar bodemdaling is een even groot probleem. Kijk naar Jakarta, waar ze te veel water uit de bodem halen. Als gevolg daarvan daalt de bodem daar jaarlijks met twintig centimeter!’
Nadat we water geconsumeerd hebben, moeten we het ook weer kwijt. Hoe belangrijk is waterzuivering voor onze gezondheid? ‘Ten eerste: de watervoorziening is een cyclus. Afvalwater komt uiteindelijk weer in die cyclus terecht, dus dat moet je goed zuiveren. Tegenwoordig zijn we er erg goed in om allerlei grondstoffen, maar ook medicijnresten en nanodeeltjes uit het water te filteren. Afvalwaterzuivering doen we vaak op biologische basis, soms via chemische processen. En wat we uit het afvalwater halen, wordt dan weer hergebruikt. Zo wordt de kalk die we uit afvalwater winnen onder meer gebruikt voor de productie van PET-flesjes voor cola.’
Gezond drinkwater is belangrijker voor onze gezondheid dan we denken, zegt Bekkenutte: ‘Mensen staan er niet zo bij stil hoe belangrijk dat is. We hebben altijd veel aandacht voor de rol die zorg speelt in onze gezondheid, maar drinkwater is daar heel belangrijk bij. Onze levensverwachting is in honderd jaar verdubbeld – en dat is voor tachtig tot negentig procent dankzij de kwaliteitsverbetering van ons drinkwater. Medische zorg doet de andere tien procent.’