Natuurmonumenten beschermt onze natuurgebieden én zorgt voor nieuwe natuur in ons land. Wandelen is natuurlijk heel gezond, maar ook een goede manier om te genieten van al het moois dicht bij huis. Dit keer uitgelicht: de Havenroute in Rijksmonument Waterloopbos.
Rijksmonument Waterloopbos is een historisch openlucht laboratorium in een prachtig polderbos. Hier zijn honderden onderzoeken uitgevoerd naar het gedrag van water. Je vindt er restanten van het onderzoek naar de Deltawerken, maar ook van waterwerken voor exotische plekken zoals de haven van Lagos. Voor de havenroute start je bij Paviljoen Het ProefLab// en volg je de witte pijlen.
Route: Havenroute in Rijksmonument Waterloopbos, Flevoland
Afstand: 3 km
Startpunt: Paviljoen Het ProefLab//
1. Paviljoen Het ProefLab//
In het Paviljoen is restaurant Het ProefLab// en het informatiepunt van Natuurmonumenten gevestigd. Het is een prachtige locatie voor een heerlijk kopje koffie, voor of na een mooie wandeling door het Waterloopbos.
2. Deltawerk//
Als ode aan de honderden waterloopkundige onderzoeken die in het Waterloopbos zijn uitgevoerd, hebben ruimtelijke kunstenaars RAAAF en Atelier de Lyon de Deltagoot omgevormd tot het kunstwerk Deltawerk//. Het beton, ooit in een strakke lijn, is nu doorbroken. Betonnen panelen zijn uit de wanden gezaagd, gedraaid en gekanteld. Dit biedt een magische belevenis van licht en donker, met tussendoor uitzichten op de omringende natuur. Het zal in de loop der jaren veranderen in één groot paradijs van korstmossen. Enkele zeldzame soorten zijn hier al gezien. Zo wordt Deltawerk// een groen monument waar kunst, natuur en techniek samenkomen.
Eind jaren zeventig is de Deltagoot gebouwd voor onderzoek ten behoeve van de stormvloedkering in de Oosterschelde. Daarna zijn onderzoeken naar onder andere strand- en duinerosie, kustlijnbescherming en dijkbekleding, golfbrekers en olieplatformen uitgevoerd. Tot 2016 is de Deltagoot in gebruik geweest.
3. IJmuiden
Op deze plek is in 1956 onderzoek gedaan voor de haven van IJmuiden. Na de tweede wereldoorlog werden de schepen steeds groter en daarmee de havendammen van de haven van IJmuiden te kort. Hier is onderzocht hoe de havendammen en -hoofden vormgegeven moesten worden, zodat de grote schepen op een veilige en rustige manier de haven binnen konden varen. Daarna volgden onder andere onderzoeken naar de haven van Scheveningen (1961) en de Eemshaven (1968).
5. Dieren en planten
Stromend water in het bos trekt speciale dieren en planten aan. Libellen voelen zich bijvoorbeeld helemaal thuis in de waterloopkundige modellen. De ijsvogel is een vaste bewoner van het Waterloopbos. Deze vogel zit vaak verborgen in de bosrand en doet van daaruit aanvallen op de vissen in het water. Langs het water groeit hier de tongvaren. Ook heb je kans om hier tussen het riet de gerande oeverspin tegen te komen. Deze soort loert langs de waterkant tot er iets bovenkomt om adem te halen, of kan zelfs over het water lopen om drijvende, in het water gevallen insecten te pakken.
6. Sitkasparren
Welke boomsoorten groeien er op een drooggevallen, voormalige zeebodem? Dat was een vraag die de Rijksdienst IJsselmeerpolders bezig hield. Om dat uit te zoeken zijn hier allerlei soorten bomen aangeplant, zoals bijvoorbeeld de Sitkaspar; een familielid van de fijnspar.
7. Libië
De Libiërs kwamen het Waterloopkundig Laboratorium om hulp vragen toen hun oliehaven Marsha-el-Brega vergroot moest worden. In de Noordoostpolder is dus de basis gelegd voor deze imposante haven. Tijdens de vrijheidsstrijd in 2012 kwam de haven geregeld in het nieuws. Bij dit model werden golfmachines ingezet. Hiervan waren zo’n veertig exemplaren in het Waterloopbos. Deze konden heen en weer bewegen of roteren, waardoor verschillende soorten golven ontstonden.
8. Bangkok
Voor het onderzoek naar het ontwerp van de Haven van Bangkok was zout water nodig. Om dit te maken is hier een reusachtige zoutwatersilo aangelegd. Zo konden de zoet- en zoutwaterstromen worden onderzocht. Tegenwoordig is de silo (het heuveltje links van het model) in gebruik als een overwinteringsverblijf voor vleermuizen. Hier slapen onder meer franjestaarten.
9. Waterhoogte
Het Waterloopbos ligt zo’n twee meter onder zeeniveau. Het water stroomt hier uit naar de Zwolse Vaart die 4,5 meter onder NAP ligt.
10. Golfbak
Over het model Golfbak stond vroeger een hal, zodat weer en wind de onderzoeksresultaten niet konden beïnvloeden. Ingenieurs onderzochten er onder andere de stabiliteit van een blokkendam onder invloed van stroom en golven. In totaal hebben hier 16 verschillende onderzoeken plaatsgevonden. Tegenwoordig is het een zonnige plek met vlinders, libellen en de ijsvogel.
De Golfbak is in 2019 geheel gerestaureerd. Op deze manier blijft deze plek bewaard voor de toekomst. Dit schaalmodel van het voormalig Waterloopkundig Laboratorium vertelt een deel van de unieke geschiedenis van Rijksmonument Waterloopbos.
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2022.