Eind vorig jaar organiseerden de Nederlandse Vereniging voor Slaap – Waak Onderzoek (NSWO) en de Slaapgeneeskunde Vereniging Nederland (SVNL) een online event voor slaapprofessionals en jonge wetenschappers. Dat leverde verrassende inzichten op. Zoals: een goede timing van wanneer je eet, kan je slaap beïnvloeden. En wist je dat het slaapritme van de mens verrassend sterk overeenkomt met dan van… de octopus?
Professor Andries Kalsbeek van het Nederlands Herseninstituut in Amsterdam vertelde dat voeding op een verkeerde tijd de biologische klok in verschillende organen kan verstoren. Een goede timing voor voeding is daarom van belang voor het goed kunnen functioneren van de biologische klok en goede slaap. ‘Overdag zijn de metabole processen gericht op het opslaan van vet en glycogeen, ’s nachts op het vrijmaken van energie. Maar inmiddels is ons gedrag veel meer los komen te staan van het dag- en nachtritme. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat het verstoren van het natuurlijke ritme leidt tot gezondheidsklachten en ziekte.’
Impact voeding op slaap
De hypothese is dat de mismatch tussen de biologische klok en de ‘sociale klok’ ertoe leidt dat processen niet meer optimaal verlopen. Een voorbeeld is de hoeveelheid glucose in het bloed. ‘Overdag krijgen we meer energie binnen dan we op dat moment nodig hebben voor de energiehuishouding,’ zegt Kalsbeek. ‘Die glucose wordt opgeslagen, en als we liggen te slapen, breken we die glycogeen weer af. Dankzij de biologische klok kan het lichaam zich daarop voorbereiden. Maar als we dan nog wat extra’s eten voor de tv, wordt dat proces verstoord. Dat zou ervoor kunnen zorgen dat je van laat op de avond eten sneller dik wordt dan van eten overdag.’
Ook is het lichaam ’s ochtends gevoeliger voor insuline dan ’s avonds. Dat zou kunnen betekenen dat ’s avonds eten sneller tot insulineongevoeligheid en daarmee tot diabetes leidt. Ook de vetstofwisseling wordt beïnvloed door de biologische klok. ‘Als je eet op het verkeerde moment, heeft dat invloed op vetopbouw en vetafbraak. Normaal zijn we ’s nachts meer vet aan het verbranden, terwijl overdag juist vet wordt aangemaakt en opgeslagen in het vetweefsel. Het zou zo kunnen zijn dat als je ’s avonds eet, die energie eerst wordt verbruikt. Dan blijf je dus vet stapelen.’
Slaapritme mens en octopus
Professor Sylvia Medeiros uit Brazilië belichtte slaap vanuit een andere invalshoek. Ze legde uit dat mensen en octopussen gelijkenissen vertonen in slaapritme, hoewel ze evolutionair gezien heel verschillend zijn. Zowel de mens als de octopus kennen afwisselingen in verschillende slaaptypes die overeen lijken te komen met droomslaap en niet-droomslaap. Als de octopussen droomslaap ervaren, krijgen ze een spectaculaire afwisselende kleurentekening. Filmpjes hiervan werden getoond tijdens het event en zijn ook te vinden op YouTube.