‘Rust roest’ en ‘stilstand is achteruitgang’, je kent deze ouderwetse uitdrukkingen vast nog wel. Het kan aan mij liggen, maar ze lijken steeds minder gebruikt te worden. En dat is vreemd, want als er ooit een tijd was waarin beweging de grootst mogelijke aandacht verdient, is het nu.
Mensen worden in steeds grotere aantallen arbeidsongeschikt ten gevolge van een ‘burn-out’. Ze vallen letterlijk en figuurlijk stil en weten niet meer hoe ze op gang moeten komen. Helaas geloven veel mensen dat het helpt om in bed te gaan liggen als je een burn-out hebt. En de oude wijsheid ‘rust roest’ is men dan even vergeten.
Er wordt veel bewogen in de wereld. Wellicht ook te veel, als je de verspreiding van het coronavirus als maatstaf neemt. Maar we hebben het dan niet over lichaamsbeweging, maar beweging met behulp van apparaten. Met lichaamsbeweging alleen ben je niet snel in China. En hoewel het aantal bewegingen over de aarde dus enorm is gegroeid, is tegelijkertijd de hoeveelheid ‘bewegen op eigen kracht’ dramatisch afgenomen. Dat we overal heen kunnen reizen beschouwen we als vooruitgang, dat de afgenomen lichaamsbeweging een vreselijk verlies betekent laten we amper tot ons doordringen.
Een vliegreis is een lucratief product, een boswandeling niet.
Er is veel aandacht voor levensstijl momenteel. We worden uitgedaagd om na te denken over de voeding die we nuttigen, hoeveel slaap we nodig hebben en hoe we aan voldoende ontspanning komen. Allemaal belangrijke onderwerpen, waar ook veel wetenschappelijk onderzoek naar wordt gedaan. De uitkomsten gaan bijna allemaal in de richting van de conclusie: zorg voor genoeg; niet te veel en niet te weinig.
Voor lichaamsbeweging geldt precies hetzelfde. En daar wordt het een beetje pijnlijk: voor steeds meer mensen geldt dat het heden ten dage ‘te weinig’ is. Zelfs mensen die drie keer in de week een uur fanatiek sporten blijven vaak al in de min steken. Dat komt doordat we uit onszelf steeds minder bewegen. De terloopse stappen nemen ook bij sporters geleidelijk af. We kiezen voor de lift, ook als we naar de tweede verdieping moeten. We laten de boodschappen thuisbezorgen, omdat het tijd scheelt. Ons archief zit in de computer, terwijl je vroeger naar de kelder of de zolder moest lopen om er iets uit te halen.
In wetenschappelijke modellen wordt nu al voorspeld dat we de komende twintig jaar nog verder zullen wegzakken, qua lichaamsbeweging. Het heeft ook iets met de evolutie te maken: nog niet zo lang geleden had je niets te eten als je niet bewoog, tegenwoordig bestel je met je mobiel een pizza, aan de deur wordt afgeleverd.
De reden dat de gemiddelde leeftijd die we bereiken de afgelopen eeuw zo is gestegen heeft vooral te maken met betere hygiëne en huisvesting, en de uitvinding van antibiotica. Tegelijkertijd zijn er de welvaartsziekten bijgekomen, en die vormen nu vaak de doodsoorzaak van de moderne mens.
We zouden niet alleen ouder, maar ook gezonder oud kunnen worden door de leefwijze die we ooit hadden te combineren met de hedendaagse kennis over ziekte en gezondheid.
De meest urgente maatregel zou dan het vergroten van de lichaamsbeweging moeten zijn, desnoods aangestuurd vanuit de overheid. Hoewel de meeste mensen zich wel realiseren dat meer bewegen goed zou zijn, komt het er vaak toch niet van. En blijven we dus minder gezond dan we zouden kunnen zijn…
Ziekte is vaak het gevolg van een bepaalde leefwijze, maar gezondheid net zo zeer. Zolang je niet voldoende beweegt, ben je niet optimaal gezond. En daarmee kwetsbaarder voor ziekte, enzovoort, enzovoort. Kom in beweging!
Bram Bakker (1963) is psychiater, publicist en levensgenieter. Hij is de initiatiefnemer van www.balansfabriek.com, een platform voor mensen die hun eigen leefwijze kritisch en actief onder de loep durven te nemen. Ook is hij de uitgever van Uitgeverij Lucht: non-fictie over sport, voeding, leefstijl en psychologie.
Dit artikel verscheen eerder in GLK!, editie november 2020.